≡ بیانات استاد درایتی زیده عزه به مناسبت آغاز سال تحصلی جدید مرکز تخصصی دارالفقه
به گزارش روابط عمومی موسسه پژوهشی دانشوران، حجت الاسلام شیخ حمید درایتی، استاد دروس خارج فقه و اصول حوزه علمیه خراسان و موسس و مسئول موسسه پژوهشی دانشوران در مراسم آغاز سال تحصیلی ۱۴۰۳-۱۴۰۴ مرکز تخصصی دارالفقه، به ایراد سخن پرداختند. در ادامه گزارشی از این سخنرانی از نظر مخاطبان می‌گذرد.
استاد درایتی ضمن تبریک آغاز سال تحصیلی به شرح و توضیح حکمت ۳۷۲ نهج البلاغه پرداختند:
حکمت 372: يَا جَابِرُ، قِوَامُ الدِّينِ وَ الدُّنْيَا بِأَرْبَعَةٍ: عَالِمٍ مُسْتَعْمِلٍ عِلْمَهُ، وَ جَاهِلٍ لَا يَسْتَنْكِفُ أَنْ يَتَعَلَّمَ، وَ جَوَادٍ لَا يَبْخَلُ بِمَعْرُوفِهِ، وَ فَقِيرٍ لَا يَبِيعُ آخِرَتَهُ بِدُنْيَاهُ. فَإِذَا ضَيَّعَ الْعَالِمُ عِلْمَهُ اسْتَنْكَفَ الْجَاهِلُ أَنْ يَتَعَلَّمَ، وَ إِذَا بَخِلَ الْغَنِيُّ بِمَعْرُوفِهِ بَاعَ الْفَقِيرُ آخِرَتَهُ بِدُنْيَاهُ. يَا جَابِرُ، مَنْ كَثُرَتْ نِعَمُ اللَّهِ عَلَيْهِ، كَثُرَتْ حَوَائِجُ النَّاسِ إِلَيْهِ؛ فَمَنْ قَامَ لِلَّهِ فِيهَا بِمَا يَجِبُ فِيهَا، عَرَّضَهَا لِلدَّوَامِ وَ الْبَقَاءِ، وَ مَنْ لَمْ يَقُمْ فِيهَا بِمَا يَجِبُ، عَرَّضَهَا لِلزَّوَالِ وَ الْفَنَاءِ.
ایشان در توضیح این حکمت گفتند: امیرمومنان علی علیه السلام در این حدیث در حقیقت دو عنصر اساسی را به عنوان دو عامل جریان‌ساز در جوامع بشری مطرح می‌کند. یکی علم و دیگری ثروت. از منظر این حدیث این دو عامل موجب قوام و برپایی هر جامعه است. در هر جامعه‌ای برخی دارنده علم هستند و برخی فاقد علم. عده‌ای دارنده ثروت هستند و عده‌ای فاقد ثروت. حضرت به این نکته اشاره می‌کنند که اگر دارندگان علم به علم خود به درستی عمل کنند، این مشوق علم‌آموزی برای دیگران است؛ اما اگر عالم به علم خود عمل نکند، نه تنها به خودش صدمه زده است؛ بلکه به نشر و گسترش دانش نیز آسیب رسانده و مانع رشد و نشر علم شده است: فَإِذَا ضَيَّعَ الْعَالِمُ عِلْمَهُ اسْتَنْكَفَ الْجَاهِلُ أَنْ يَتَعَلَّمَ.
این استاد دروس خارج حوزه علمیه خراسان در توضیح فراز بعدی حکمت، خاطر نشان کرد: وقتی ثروتمند بخل بورزد، انسان فقیر نیز، به طور معمول آخرت خودش را به دنیا می‌‌فروشد: وَ إِذَا بَخِلَ الْغَنِيُّ بِمَعْرُوفِهِ بَاعَ الْفَقِيرُ آخِرَتَهُ بِدُنْيَاهُ و با این دو آسیب، هم دین مردم خراب می‌شود و هم دنیای مردم.
حجت الاسلام و السلمین درایتی در ادامه به فراز اول برگشته و گفتند: اولین عامل قوام دین و دنیا «عَالِمٍ مُسْتَعْمِلٍ عِلْمَهُ» است. علم قرار است یک نتیجه و نشانه‌ای داشته باشد. وقتی کسی دانشی رو فرا می‌گیرد باید در زندگی او اثر داشته باشد؛ وگرنه فرق عالم و جاهل چیست؟ مَثَلُ الَّذِينَ حُمِّلُوا التَّوْرَاةَ ثُمَّ لَمْ يَحْمِلُوهَا كَمَثَلِ الْحِمَارِ يَحْمِلُ أَسْفَارًا (جمعه/۵). این تفاوت سلوک و رفتار بین عالم و جاهل، بهترین و بزرگ‌ترین مشوق به فراگیری علم برای دیگران است. بسیاری از کسانی که اهل طلبگی شدند، مشوق و انگیزه اولیه آن‌ها این بوده است که یک عالم با عمل را دیده‌اند و جذب سلوک و رفتار او شده‌اند. در برخی علوم این‌گونه است که علم یک سرمایه و مهارتی برای شغل و حرفه و موقعیت اجتماعی است؛ ولی در خصوص علم دین که قرار است ارزش آن ذاتی باشد، وقتی ارزشمند است که به عمل و رفتار ما برسد.
ایشان ادامه داد: گاهی این بحث مطرح می‌شود که واقعاً دانش حوزوی به چه درد جامعه می‌خورد؟ و ما با ادبیات، اصول، بلاغت، منطق و غیره چقدر می‌توانیم در اجتماع مفید باشیم؟ من معتقدم علوم دینی و دانش حوزوی بسیار مفید و کاربردی است و این علوم، تا به امروز نیز، به جامعه خدمت‌های فراوان و مهمی کرده است. وقت توضیح این بحث نیست و فرصت جدایی را می‌طلبد؛ اما مهمتر از آن تربیتی است که این دانش‌های حوزوی به وجود می‌آورد. خروجی دانش حوزوی باید تربیت باشد. علوم حوزوی قرار است رفتار انسان‌ها را تصحیح کند و اگر به این‌جا نرسد در حقیقت بی‌نتیجه مانده است. هدف یک گیاه شناس مثلا اصلاح گیاه است؛ اما دانش حوزوی دانشی است که قرار است انسان را تربیت کند. اگر تربیت انجام نشود هم خودمان احساس خسارت می‌کنیم هم دیگران تشویق به این دانش نمی‌شوند. امروز هرجا طلبه‌ها در میان مردم بوده‌اند و مردم سلوک و رفتار خوب آن‌ها را دیده‌اند، به حوزه و دین علاقمند شدند و هرجا غیر این را مشاهده کردند، موجب سلب اعتماد و دوری از حوزه و حوزویان شده است: فَإِذَا ضَيَّعَ الْعَالِمُ عِلْمَهُ اسْتَنْكَفَ الْجَاهِلُ أَنْ يَتَعَلَّمَ.
