نشست علمی «شبکه مسائل فقه و هوش مصنوعی»
به گزارش روابط عمومی موسسه پژوهشی دانشوران، نشست علمی «شبکه مسائل دانش فقه و هوش مصنوعی» از سلسله نشست‌های «پژوهش و هوش مصنوعی» با حضور استاد حجت الاسلام سید رضا علیزاده در تاریخ ۱۱ دی 1403 به همت موسسه پژوهشی دانشوران و مرکز تخصصی دارالفقه برگزار شد. در این جلسه موضوع شبکه مسائل دانش فقه و هوش مصنوعی مورد بحث و بررسی قرار گرفت که گزارش آن از نظر مخاطبان می‌گذرد.
تعریف هوش مصنوعی
حجت الاسلام سید رضا علیزاده در ابتدا به تعریف هوش مصنوعی پرداخت و آن را به عنوان «روش گام به گام حل مسئله توسط ماشین» معرفی کرد. او توضیح داد که این فرآیند از طریق الگوریتم‌های برنامه‌نویسی انجام می‌شود و به ما این امکان را می‌دهد که مسائل مختلف را به صورت مرحله‌ای حل کنیم. وی تأکید کرد که هوش مصنوعی می‌تواند در بسیاری از فعالیت‌های انسانی، به ویژه در کارهای تکرارپذیر، جایگزین انسان‌ها شود. با این حال، او هشدار داد که این واگذاری فعالیت‌ها به ماشین‌ها باید با احتیاط و با در نظر گرفتن ابعاد اخلاقی و فقهی آن انجام شود.
کاربردهای هوش مصنوعی در فقه
این پژوهشگر و فعال حوزه هوش مصنوعی در ادامه، به بررسی مسائل فقهی مرتبط با هوش مصنوعی پرداخت و به ارائه مثال‌هایی از کاربردهای هوش مصنوعی در زمینه‌های فقه قضا، فقه پول و بانکداری و فقه سیاست اشاره کرد. او به این نکته اشاره کرد که هوش مصنوعی در عرصه‌های مختلفی مانند حمل و نقل، فضای مجازی، یادگیری، آموزش و امنیت کاربرد دارد و ضرورت ورود فقیهان به این عرصه به منظور پاسخگویی به چالش‌های جدیدی که هوش مصنوعی به وجود می‌آورد، بسیار حیاتی است.
وی همچنین به لزوم همکاری میان متخصصان هوش مصنوعی و فقیهان اشاره کرد و گفت: “ما باید بتوانیم دانش فقه را به زبان ماشین تبدیل کنیم تا بتوانیم از ظرفیت‌های هوش مصنوعی استفاده کنیم.” این پژوهشگر تأکید کرد که هوش مصنوعی به عنوان یک پدیده جدید، نیازمند بررسی‌های فقهی عمیق‌تری است تا بتواند در راستای اهداف اسلامی و انسانی قرار گیرد.
چالش‌های فقهی ناشی از ورود هوش مصنوعی
این عضو جامعه نخبگان و استعدادهای برتر حوزه علمیه خراسان در ادامه، به بررسی چالش‌های فقهی ناشی از ورود هوش مصنوعی به عرصه‌های مختلف زندگی بشر پرداخت و به مسائلی چون مسئولیت‌پذیری ماشین‌ها، حجیت و اعتبار احکام صادره از سوی ربات‌ها و تأثیرات اجتماعی و اخلاقی این فناوری‌ها اشاره کرد.
آینده و جمعیت ربات‌ها
حجت الاسلام علیزاده با نگاهی به آینده گفت در سال‌های آینده، پیش‌بینی می‌شود که جمعیت ربات‌ها در کشورهای مختلف به طور قابل توجهی افزایش یابد. به عنوان مثال، برخی از پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهند که تا سال ۲۰۵۰، جمعیت ربات‌ها در برخی کشورها ممکن است به ۱۰ برابر جمعیت انسانی برسد. این موضوع به خودی خود چالش‌های جدیدی را در زمینه حقوق و مسئولیت‌ها به وجود می‌آورد. این ربات‌ها نه تنها به عنوان ابزار، بلکه به عنوان موجوداتی با حقوق و مسئولیت‌های خاص خود در جامعه شناخته خواهند شد. این ربات‌ها ممکن است به عنوان مشاوران فردی، همکاران کاری و حتی اعضای خانواده عمل کنند و این موضوع نیازمند بررسی‌های فقهی عمیق‌تری است. با ورود ربات‌ها به زندگی روزمره انسان‌ها، مسائل حقوقی و اخلاقی جدیدی مطرح می‌شود. به عنوان مثال، حقوق متقابل انسان‌ها و ربات‌ها، مسئولیت‌های قانونی ربات‌ها در برابر انسان‌ها از جمله مسائلی است که در آینده باید بدان پاسخ بگوییم.
وی با اشاره به ربات انسان‌نما به نام “سوفیا” که در سال ۲۰۱۶ در هنگ کنگ ساخته شد گفت: این ربات به عنوان شهروند عربستان سعودی شناخته شد. این ربات به عنوان یک موجود هوشمند، توانایی تعامل با انسان‌ها را دارد و حتی در پاسخ به سوالات فلسفی و اخلاقی شرکت می‌کند. این مثال نشان‌دهنده این است که ربات‌ها در آینده ممکن است به سطحی از آگاهی و هوش برسند که بتوانند در جامعه انسانی به عنوان اعضای فعال شناخته شوند.
این استاد حوزه علمیه خراسان در پایان این نشست، با اشاره به ضرورت ایجاد یک شبکه مسائل فقهی مرتبط با هوش مصنوعی، از همه طلاب و محققان خواست تا در این زمینه فعالیت کنند و به تولید محتوای علمی و پژوهشی در این حوزه بپردازند. او تأکید کرد که با توجه به پیشرفت‌های سریع فناوری، حوزه‌های علمیه باید نقش خود را در پاسخگویی به چالش‌های جدید ایفا کنند و از فرصت‌های موجود بهره‌برداری کنند.
